میزان سازگاری حق مجنی علیه-اولیای دم-در قصاص [جنایت ناشی از عمل] چند نفر با عدالت کیفری توزیعی در فقه اسلامی و قوانین موضوعه

زمینه و اهداف: یکی از احکام مطرح در فقه جزایی اسلام، حکم جواز قصاص جمع در برابر ایراد جنایت برفرد است. از آنجا که این حکم با انتقادهایی روبروست، این تحقیق در جهت بررسی میزان سازگاری این حکم با عدالت کیفری اسلامی است. مواد و روش کار: این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی انجام و اطلاعات آن با روش کتابخانه¬ای جمع¬آوری شده است. پس از تبیین مبانی فقهی نظریه¬های اعتبار و عدم اعتبار مماثلت عددی میان جانی و مجنی¬ٌعلیه¬، دلایل هریک مورد نقد و بررسی قرار گرفته، نظریه اعتبار مماثلت عددی بر نظریه رقیب ترجیح داده شد. یافته¬ها: از بررسی دلایل موافقان و مخالفان نظریه جواز قصاص تمام شریکان در جنایت علیه یک نفر چنین بر می¬آید که از یک سو، مستندات نظریه عدم اعتبار مماثلت عددی میان جانی و مجنیٌ¬علیه¬ در جواز قصاص، ناکافی و در برخی موارد نادرست است؛ از سوی دیگر، معتبر دانستن برابری عددی جانی و مجنی¬ٌعلیه در جواز قصاص، انطباق بیشتری با عدالت کیفری اسلام دارد، چرا که مجازات قصاص در نظام قضایی اسلام مبتنی بر نتیجه حاصل از عمل مجرمانه و تناسب آن نتیجه با مجازات مجرم است و چون در جنایت علیه یک نفر توسط چند نفر، نتیجه حاصل، قتل یا قطع عضو یک نفر است، جز یک نفر را نمی¬توان قصاص کرد. وجود شرط پرداخت مازاد دیه به قصاص-شوندگان در حکم جواز نیز مخالف عدالت کیفری اسلامی است. واژگان کلیدی: مجنیٌ¬علیه، اولیای دم، قصاص، جنایت ناشی از عمل چند نفر، عدالت کیفری.